Pandemiyanın ən böyük təsiri təkcə turizm sektoruna və ya ictimai iaşə obyektlərinin fəaliyyətinə deyil, hərəkətin məhdudlaşdırılması ilə əlaqədar ölkə üzrə bütün sektorlara oldu. Bəzi sahələr var ki, pandemiyanın təsirini birbaşa görməsək də, müxtəlif istiqamətlərdə analiz apardıqda bu sahələri müəyyən etmək mümkündür. Söhbət daşınmaz əmlak bazarından gedir.
Dünyanın inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan Avropa ölkələri və ABŞ-da pandemiyanın bu sektora təsiri Azərbaycandan biraz fərqlidir.
Belə ki, pandemiyanın geniş vüsət aldığı ABŞ-da insanlar daha çox şəhərin sıx ərazilərindən kənar yerlərdə ev almağa başlayıblar. Bu tip müqavilələrin sayı ötən ilin eyni dövrünə nisbətən 3 dəfəyə qədər artıb. Üstəlik ipoteka şərtləri daha da yumşaldılıb. Hazırda ABŞ-da yeganə problem tikinti materiallarının kifayət qədər əlçatan olmamasıdır və bu istiqamətdə istehsalat prosesinin yavaş getməsidir.
Avropada vəziyyət ABŞ-dan biraz fərqlidir. Mərkəzdən uzaq ev satışlarının həcmi artsa da qiymətlər əlverişsiz olacaq dərəcədə qalxmaqda davam edir. Qiymətlər hər kəsin ev ala bilməsində problem yaradır. Yeni əmlak sahibi olmaq istəyənlər isə bir məntiqə əsaslanırlar: Əgər uzun müddət evdə qalacaqsansa, artıq pul ödəmək problem deyil.
Bəs, Azərbaycanda vəziyyət necədir?
İnsanlar ümumiyyətlə evlərini satmaq istəmir və heç alıcılar da ev almaqda maraqlı deyil.
Bir sözlə Azərbaycanda daşınmaz əmlak bazarında sakitlik və nisbilik hökm sürür.
Daşınmaz əmlak məsələri üzrə ekspert Rəşad Əliyev Oxu.Az-a bildirib ki, bu ilin əvvəlində bazarda aktivlik mövcud idi. Bu aktivlik əsasən İpoteka Fondunun layihələri hesabına idi:
Bu ilin əvvəlində mənfi gözləntilərin olmasına baxmayaraq, yanvar-fevral aylarında bazarda vəziyyət sabit oldu. Mart ayından etibarən karantin tətbiq olunandan bazar şok vəziyyətinə düşdü və fəaliyyətsiz mərhələyə keçdi:
“Bu gün nisbi olaraq bazarda aktivliyin artmasını görürük, lakin bu artım çox aşağı səviyyədədir və yalnız İpoteka Fondunun proqramları hesabına mövcuddur. Hazırkı dövrdə bazarda hər hansı bir fundamental amillərə əsaslanan aktivliyin artmasını görmürük. Bu gün əmlak bazarı əhalini çox da maraqlandırmır və üstəlik indi gəlirlərin azalması da müşahidə edilir. Bir sözlə desək, hazırda alıcılıq qabiliyyəti pandemiya ilə əlaqədar çox aşağı düşüb”.
Digər tərəfdən o vurğulayır ki, bazarın şok vəziyyətinə düşməsi qiymətlərin də xeyli aşağı düşməsinin qarşısını alır:
“Qiymətlər pandemiya başlayandan bəri asılmış vəziyyətdədir. Artıq satıcılar əmlakı satmağa tələsmirlər. Onlar da gözləmə mövqeyindədirlər. Lakin satmaq qərarına gəldikdə onlar ciddi güzəştlərə getməlidirlər”.
Bəs, post-pandemiya dövründə necə? İnvestorlar torpaq sahələrinə yatırım etməlidir ya mənzil və ya fərdi yaşayış evinə?
Ekspert bildirir ki, Bakı şəhəri inkişaf edən şəhərdir və torpaq bərpa edilməyən bir aktivdir, buna görə də, torpağa təlabat həmişə olacaq:
“Torpaq bazarının gələcək inkişafı əsasən digər əmlakların dəyəri ilə əlaqəlidir. Artım dövründə torpaq bazarı həmişə qiymətləri qabaqlayır. İqtisadi tənəzzül dövründə isə aktivlərin qiyməti elə düşür ki, artıq torpağa investisiya qoymaq sərf etmir. Belə olan halda hazır əmlak daha münasibdir”.
Bəs, müharibədən sonra vəziyyət necə olacaq?
Onun sözlərinə görə, işğal altında olan ərazilərin azad olunması Bakıda müəyyən boşalmaya səbəb olacaq:
“Biz müharibənin yekunları ilə əmlak bazarında da müəyyən dəyişiklikləri müşahidə edəcəyik. Bakının özü və bir sıra rayonlarda uzun dövrdə sıxlığın müəyyən qədər azalmasını müşahidə edəcəyik. Eyni zamanda tikinti məhsullarına bərpa işləri ilə əlaqədar təlabat artacaq. Böyük ərazilərdə tikinti işləri aparılacaq. Eyni zamanda, qərb zonasından bəzi şəhərlər var idi ki, müəyyən gərginlik zonasına aid idi, artıq orada bazar inkişaf edəcək”.
R.Əliyev qeyd edib ki, müharibədən sonra ölkənin iqtisadi potensialı daha artacacaq və bununla bağlı müəyyən dəyişikliklər də gedəcək.